У канцы мінулага тыдня кіраўнік МНС расказаў, што Беларусь гатовая да магчымых надзвычайных сітуацый, якія могуць паўстаць, калі адбудзецца ракетны ўдар. Міністр Вадзім Сіняўскі заявіў, што ў такім выпадку запрацуе апавяшчэнне насельніцтва, будзе праводзіцца эвакуацыя, а для размяшчэння людзей гатовыя тысячы сховішчаў. «Зеркало» спытала ў шараговых ратавальнікаў, ці рыхтуюць іх да працы ў такіх умовах, што яны ведаюць пра бамбасховішчы і іх стан, а таксама ці дапамогуць эсэмэскі, калі нешта пачнецца. І, здаецца, беларусам трэба рыхтавацца шмат у чым ратаваць сябе самім.
У якім стане бамбасховішча, ці можна схавацца ў метро і ў падвале свайго дома?
Паводле словаў Вадзіма Сіняўскага, у Беларусі больш за пяць тысяч закрытых збудаванняў, якія людзі змогуць выкарыстоўваць як сховішча ў выпадку ў тым ліку ракетных удараў. «Першае сховішча, якое можа выкарыстаць чалавек у выпадку неабходнасці, — гэта проста элементарны падвал свайго шматпавярховага дома. Гэта падземныя пераходы, гэта метро, куды можна спусціцца для таго, каб схавацца. Сёння ў нас працуе шмат прамысловых прадпрыемстваў, як у Мінску, так і за межамі сталіцы. Кожнае прамысловае прадпрыемства, хоць хімічна небяспечнае, хоць выбуханебяспечнае, хоць прадпрыемства машынабудавання, — яно мае адпаведныя закрытыя збудаванні», — сказаў ён.
У адной з частак Магілёўскай вобласці, дзе служыць Кірыл (імя змененае), кіраўніцтва не абмяркоўвала з супрацоўнікамі працу падчас магчымых баявых дзеянняў, як і рэальнасць такой пагрозы. Ратавальнік кажа, што не чуў, каб калегі або начальства нешта гаварылі пра падрыхтоўку або праверку сховішчаў:
— Нам нічога не даводзілася — у нас няма схем сховішчаў, ніякай інфармацыі. Магчыма, гэта будуць ведаць у гарадскіх падраздзяленнях, і тое, думаю, не звычайныя байцы і камандзіры, а якая-небудзь пажарная інспекцыя. Яны больш займаюцца прадпрыемствамі, бяспекай у горадзе, можа, у іх схемы гэтыя і ёсць.
Ратавальнік не ведае, ці праводзіліся праверкі стану бамбасховішчаў і аб’ектаў, дзе яны размешчаныя. Пра гэта ж кажа і Мікалай (імя змененае), супрацоўнік аднаго з падраздзяленняў у Гомельскай вобласці.
— Я ведаю, што ў нас у райцэнтры ёсць некалькі бамбасховішчаў, але сам ведаю дакладнае месца толькі аднаго з іх. І тут, вядома, кепска, што людзям загадзя адрасы не называюць, інфармацыі пра іх размяшчэнне няма ў адкрытым доступе. Цяпер я ў іншым горадзе, і вось тут наогул без паняцця, куды бегчы, ледзь што, — кажа суразмоўца, але тут жа робіць зніжку на тое, што цяпер знаходзіцца ў адпачынку. — Не ведаю, можа, да калег і даводзілі нейкую інфармацыю ўжо пасля заявы міністра, а я проста не ў курсе — не хочацца агаварыць нашае МНС.
Кірыл тлумачыць, ці падыходзіць мінскае метро як сховішча на выпадак ракетных абстрэлаў і ці дастаткова будзе схавацца ў падвале дома або падземным пераходзе, пра якія згадваў міністр:
— Метро можа быць бамбасховішчам. У тэорыі яно можа выкарыстоўвацца нават у выпадку ядзернай бамбёжкі, таму што там на станцыях ёсць гермазатворкі (спецыяльныя замкі, якія не прапускаюць ваду, паветра, радыеактыўныя рэчывы. — Заўв. рэд.). А вось падземныя пераходы — не ўпэўнены, таму што ў іх розная глыбіня. Ёсць такія, што там адзін метр да дарожнага палатна, і якая-небудзь ракета спакойна яго абваліць.
З дамамі ўсё залежыць ад таго, як трапіць ракета і наколькі моцны будынак. Можа трапіць у падмурак, і, у падвале ты знаходзішся ці не, — ужо нічога не дапаможа. Можа — толькі ў верх будынка, ён асыплецца, падвал застанецца цэлы. А можа абрынуцца ўвесь дом, ты застанешся ў падвале, і там ужо як пашанцуе, калі цябе дастануць, ці скончыцца ў цябе да гэтага часу паветра, ежа, вада.
Яшчэ адзін ратавальнік з Гомельскай вобласці, Дзмітрый (імя змененае), як кіраўнік адной са змен у сваёй частцы таксама не чуў пра праверку бамбасховішча за апошні час.
— Можа, ЖКГ, у якіх на балансе дамы, у якіх яны абсталяваныя, і ў курсе, а мы пра гэта нічога не ведаем. Але тут у мяне ёсць пытанні. Ведаючы, як нашы камунальнікі часам працуюць, незразумела, сочаць яны за гэтым ці не. І галоўнае — як мінімум гэтае сховішча хтосьці павінен прыйсці адкрыць. Хто гэта будзе рабіць, таксама незразумела. Ці не разбягуцца гэтыя супрацоўнікі, у якіх ёсць ключ ад сховішча?
— На прадпрыемствах звычайна за імі больш строга сочаць, там жа шмат людзей працуе. Калі я яшчэ вучыўся, нас вадзілі ў некаторыя такія бамбасховішчы. Груба кажучы, павярхоўна правялі, паказалі, што яны ёсць. Гэта было гадоў 10 таму. Памятаю, што гэта савецкай пабудовы памяшканні. Як былі пабудаваныя, так і застаюцца: сцены, дзесьці ложкі, тады яшчэ нейкія супрацьгазы былі. Нарыхтаваных прадуктаў харчавання я там не бачыў. Нам сказалі: «Вось дзверы, за імі — ежа». А так сцены і сцены, не як у фільмах, дзе паказваюць класнае асвятленне і прыбіральні. Не ведаю, як там з рамонтам, але калі хаця б правяраюць камунікацыі, вентыляцыю, то гэтыя сховішчы будуць дзейнымі.
Дзмітрый дадае, што праверка стану такіх памяшканняў займае шмат часу, як і атрыманне допуску на тэрыторыю некаторых аб’ектаў для інспектараў па НС.
— Мяне нядаўна па працы ў садок ледзь пусцілі, а на прадпрыемства патрэбныя загады, дазволы на праверку. Гэта шмат справаў. І, напрыклад, у буйным горадзе, дзе шмат такіх прадпрыемстваў, гэта вялікі аб’ём працы. Сіняўскі пра пяць тысяч сховішчаў сказаў? Вось уявіце, колькі трэба інспектараў, каб усе іх праверыць.
У калектыве Кірыла супрацоўнікі сітуацыю з вайной ва Украіне і рызыкай пачатку баявых дзеянняў на нашай тэрыторыі паміж сабой абмяркоўваюць. Але, са словаў суразмоўцы, сур’ёзна пра напад на Беларусь ніхто не думае. Аднак пры неабходнасці, кажа ён, ратавальнікі гатовыя да разбору завалаў, калі будуць разбурэнні:
— Гэта ў прынцыпе частка нашай працы, таму што мы разбіраем згарэлыя дамы, дзесьці бываюць абвальванні старых будынкаў. У нас ёсць такая практыка, тая ж праца ў вузкіх памяшканнях, пошук пацярпелых людзей. Вось гэта адпрацоўвалася заўсёды.
Салідарны з калегам і Дзмітрый.
— Ударыць і нешта абваліцца — будзем разбіраць. Завалы ў нас рэдка адбываюцца, але на занятках, груба кажучы, кожныя паўгода разбурэнне канструкцый мы разбіралі і тэарэтычна, і практычна дзесьці.
Як я даведаюся пра НС?
Яшчэ Вадзім Сіняўскі заявіў, што пры неабходнасці людзі па ўсёй краіне атрымаюць інструкцыі, як трапіць у сховішча: «Сёння адзін з элементаў апавяшчэння мы выкарыстоўваем на практыцы, інфармуем нашае насельніцтва пра рознага роду пагрозы, надзвычайныя сітуацыі, паведамленні пасылалі па мабільных тэлефонах, бягучы радок на тэлебачанні, FM-перахоп, які мы можам выкарыстоўваць. Гэта ўжо робіцца — у тым ліку гэта і праверка для таго, як гэта будзе працаваць. Мы даўным-даўно гэтым займаемся».
Мы спыталі ў ратавальнікаў, як можа быць эфектыўным пры ракетным удары, мяркуючы па словах міністра, галоўны козыр беларускага МНС — смс, якія насельніцтва атрымлівае, напрыклад, пры пагаршэнні надвор’я.
— У прынцыпе, моладзь, думаю, зрэагуе, у іх ёсць карты, інтэрнэт. Калі ў паведамленні дашлюць адрас, людзі знойдуць сховішча, — мяркуе Кірыл. — А тыя, у каго няма доступу да інтэрнэту ці тэлефона пад рукой, мне здаецца, не ўсе паспеюць. Многіх ахопіць паніка. Пра радыёперахопы і перадачы па тэлевізары — я за ўвесь час працы ні разу не чуў, каб гэта дзесьці адпрацоўвалася і ўжывалася.
У падраздзяленні Мікалая радыёперахоп якраз не так даўно адпрацоўвалі. Хлопец расказаў, як гэта адбываецца і каму дапаможа ў выпадку атакі:
— Мы перыядычна праводзім трэніровачныя радыёперахопы. У запланаваны час на загадзя абранай радыёстанцыі ўключаем сваё загадзя запісанае паведамленне, слухаем, ці прайшло яно, і робім справаздачу, як усё спрацавала. Звычайна ўсё добра, і на нядаўняй праверцы таксама ўсё было ў парадку. Але часам нешта не спрацоўвае, і нашае паведамленне не гучыць: ці мы нешта не так націснулі, ці сувязь кепская, ці нейкі збой. Але ў любым выпадку гэты радыёперахоп пачуюць толькі тыя, у каго будзе ўключанае радыё. Астатнія — не. Як і з тэлевізарам.
Суразмоўца ўпэўнены, што ў выпадку рэальнага нападу або пагрозы абстрэлу беларускіх гарадоў з паветра да апавяшчэння насельніцтва падключацца міліцыя і вайскоўцы. Будуць працаваць сірэны, магчыма, з запісанымі паведамленнямі «просім прайсці ў сховішча». Але тут зноў пытанне.
— Пакуль незразумела, што рабіць з тым, што людзі не ведаюць адрасоў гэтых сховішчаў, — кажа суразмоўца.
Ці будуць эвакуяваць людзей?
«Трэніруем нашыя сілы, сродкі, каб можна было аператыўна арганізаваць эвакуацыю ў выпадку ўжо непасрэдна ўзніклай надзвычайнай сітуацыі», — так акрэсліў эвакуацыю міністр па надзвычайных сітуацыях.
Вучэнняў на выпадак баявых дзеянняў, паводле словаў Кірыла, з імі ніхто не праводзіў.
— У нас праводзяцца планавыя вучэнні з будынкамі, дзе масава могуць знаходзіцца людзі, — па эвакуацыі адтуль. Дзеянняў па накіраванні людзей у нейкія бамбасховішчы ў нас не адпрацоўваецца.
Мікалай і Дзмітрый таксама кажуць, што спецыяльная адпрацоўка эвакуацыі насельніцтва ў іх частках не праводзілася, але ў МНС напагатове аўтобусы, калі трэба будзе вывозіць людзей. Таксама дадаюць, што ў школах, арганізацыях і на прадпрыемствах перыядычна праходзяць трэніровачныя эвакуацыі на выпадак пажараў.
Што пра гэта ўсё думаюць шараговыя ратавальнікі?
Усе нашы суразмоўцы кажуць, што іх прафесія шмат у чым і прадугледжвае ўменне арыентавацца і дзейнічаць пры нейкім надзвычайным здарэнні. У працы эпізодаў, калі нешта ідзе не па плане, хапае. Але падрыхтоўка асабовага складу на выпадак рэальнай вайны дакладна не перашкодзіла б.
— Так, у нашай працы можа быць нейкі агульны план, напрацоўкі, але, калі сутыкаемся з сітуацыяй — дзейнічаем па абставінах, — кажа Кірыл. — Так бывае і на пажарах: ёсць тактыка тушэння, але прыязджаеш — а там нешта змянілася, і дзейнічаеш па сітуацыі. Да гэтага мы заўсёды гатовыя. Але, вядома, лепш бы нас падрыхтавалі да дзеянняў пры тых жа ракетных ударах. А так нікога не трымаюць у курсе, усё заўжды робіцца ў апошні момант, калі ўжо позна. Думаю, проста не было адмашкі зверху, каб нам нешта тлумачылі. Вядома, у мяне як у чалавека ёсць асцярогі, што нешта здарыцца, а ніхто да гэтага не гатовы, але глядзім на ўсё з надзеяй, што нас не закране, не зацягне.
А Дзмітрый ніякіх інструктажаў ад кіраўніцтва па такіх выпадках і не чакае:
— Калі нейкая надзвычайная сітуацыя здарыцца — значыць, здарыцца. На тых жа ДТЗ або пажарах таксама можа быць разбурэнне або завал. Будзем разбірацца.
Суразмоўца сцвярджае, што не перашкодзіла б псіхалагічная падрыхтоўка на выпадак, калі давядзецца тушыць пажар або даставаць людзей з-пад абломкаў, а ў горадзе яшчэ будзе пагроза новых абстрэлаў.
— На пажарах таксама ж не заўсёды прадугледзіш: бывае, балон які-небудзь выбухае або сцяна падае. Проста там ты гэтага чакаеш. Калі б нас прывезлі, напрыклад, на дом пасля абстрэлу, разуменне, як дзейнічаць, у нас больш-менш было б. Тое, што будзе залежаць ад мяне, я зраблю. Але тут яшчэ няма гатоўнасці, што па табе ў гэты ж момант яшчэ могуць страляць. У першы-другі раз гэта страшна, думаю, а потым прызвычаішся, напэўна, як і з пажарамі. Але псіхалагічна нас маглі б падрыхтаваць да працы ва ўмовах баявых дзеянняў. Мы ж ніколі не сутыкаліся з разбурэннямі ад трапляння ракет. Будзеш ехаць на месца і перажываць, што ў краіне такое пачынаецца, гэта можа перашкаджаць канцэнтрацыі. Маральна можаш быць не гатовы да ўсяго гэтага.
Дзмітрый таксама лічыць, што кіраўніцтва ведамства можа спахапіцца ў апошні момант, і вінаваціць ва ўсім сістэму:
— Іншы раз метадычку яны тлумачальную не напішуць, а як трэба ўсіх «тузануць» — збяруць групу з дзесяці чалавек і едуць нас правяраць за які-небудзь парадак, пятае-дзесятае. Можна накасячыць на пажары і нічога, а потым з цябе за пыл у кабіне машыны здымуць 200 рублёў прэміі. Пакуль мы чагосьці чакаем замест таго, каб падрыхтавацца загадзя. А потым, калі нейкі ўдар здарыцца, будуць разбурэнні, загінулыя, нам праз тыдзень дашлюць агляд гэтай сітуацыі, і будзем разбіраць па запісах рэгістратараў, што рабілі правільна, а што не. Тых, хто зрабіў нешта не так, пакараюць, а астатнія будуць рабіць высновы на будучыню.
