У канцы сакавіка Лукашэнка зняў з пасады кіраўніка сваёй Адміністрацыі Ігара Сяргеенку — той перайшоў у парламент і пакінуў крэсла аднаго з самых уплывовых чыноўнікаў у краіне. Гэтае месца дагэтуль не занятае. Мы ўжо расказвалі, што такая паўза ў прызначэнні на пасаду кіраўніка Адміністрацыі — самая доўгая ў гісторыі незалежнай Беларусі. На гэты момант паўза расцягнулася ўжо на два месяцы. Чаму Лукашэнка 60 дзён не можа выбраць новага кіраўніка ці афіцыйна прызначыць часовага выканаўцу абавязкаў першага намесніка Адміністрацыі Максіма Рыжанкова? «Люстэрка» спытала ў палітычнага аглядальніка Аляксандра Фрыдмана.
«Гэта характэрны стыль кіравання Лукашэнкі — ён да кадравых рашэнняў падыходзіць вельмі сур’ёзна»
— Лукашэнка ўжо 60 дзён не можа выбраць кіраўніка сваёй Адміністрацыі. Чаму?
— Выбар адказны даволі — усё ж гэта кадравая палітыка. Тым больш тое, што Беларусь чакае наперадзе, тыя выклікі, з якімі яна сутыкаецца (кіраўнічага характару, ды і, зноў жа, звязаныя са знешнепалітычным становішчам), вельмі сур’ёзныя. Таму Лукашэнка, мабыць, даволі старанна выбірае паміж рознымі кандыдатурамі і не можа вызначыцца. У гэтым няма нічога дзіўнага. Гэта характэрны стыль кіравання Лукашэнкі. Пачынаючы з 2005−2006 гадоў, ён да кадравых рашэнняў падыходзіць вельмі сур’ёзна. Вялікая імавернасць памылкі, а гэтага ён не хоча. Ды і ці можа ён дазволіць сабе памылку ў выбары чалавека на такую важную пасаду? Так што кандыдатуры напэўна прадстаўленыя, і перавод Сяргеенкі на іншую пасаду насіў планавы характар. Але выглядае, што з канчатковым кандыдатам (а я не думаю, што там будзе кандыдатка) Лукашэнка не вызначыўся і ўсё яшчэ ўзважвае.
— На што ён арыентуецца, выбіраючы кіраўніка Адміністрацыі? Што на гэты момант галоўнае для яго?
— Як мне ўяўляецца, для яго важныя два моманты. Першы — што гэта ўсё ж чалавек маладзейшага пакалення. Ён цяпер спрабуе амалоджваць кадры. Ну і, вядома ж, бэкграўнд, звязаны са спецслужбамі, перш за ўсё з Камітэтам дзяржаўнай бяспекі. Цяпер, мабыць, Лукашэнка лічыць КДБ спецслужбай № 1, арыентуецца на яе, так што, думаю, гэта будзе выхадзец з такіх структур. Можа быць, хтосьці, звязаны з арміяй. Калі паглядзець цяпер на фаварытаў Лукашэнкі, то адзін з ключавых — гэта Аляксандр Вальфовіч (дзяржсакратар Савета бяспекі. — Заўв. рэд.), чалавек з вайсковым бэкграўндам. Але Вальфовіч — фігура адзінкавая. Усё ж, думаю, будзе нехта з КДБ.
— Цяпер абавязкі кіраўніка Адміністрацыі выконвае Максім Рыжанкоў. Ён у шлюбе з былой жонкай Паўла Латушкі — аднаго з лідараў апазіцыі. Гэта, на вашую думку, грае ролю ў тым, што ён усё яшчэ не прэтэндуе на гэтую пасаду?
— Каб такі асабісты, сямейны фактар быў нейкай асаблівай перашкодай? Не думаю, што гэта так. Лукашэнка — чалавек падазроны, канспіралагічна арыентаваны. Ён можа сабе ўявіць розныя варыянты.
Вядома ж, такмя людзі заўсёды праходзяць пільную праверку. Магчыма, у выпадку Рыжанкова (калі сапраўды ён мае ў будучыні заняць гэтую пасаду) Лукашэнка хоча спачатку паглядзець, як ён працуе, ці спраўляецца. Кандыдатура Рыжанкова, вядома, падпадае пад працэс амаладжэння кадраў. Але ён усё ж без выразнай сувязі са спецслужбамі. Магчыма, гэта і ёсць той фактар, які пакуль спыняе Лукашэнку.
Цікава параўнаць гісторыю з непрызначэннем кіраўніка Адміністрацыі з сітуацыяй у Генеральным штабе. Калі Лукашэнка здымаў Гулевіча (Віктар Гулевіч прабыў на пасадзе кіраўніка Генштаба з сакавіка 2021 года да 10 траўня 2024-га. — Заўв. рэд.), у яго, відавочна, не было гатовага варыянту, таму і ўтварылася пэўная паўза.
Але з ёй да візіту Уладзіміра Пуціна давялося хутка скончыць і прызначыць у выніку генерала Паўла Муравейку, які, думаю, акурат адпавядае інтарэсам расіян.
Што да кіраўніка Адміністрацыі — гэта ўжо, так бы мовіць, епархія самога Лукашэнкі. Думаю, што Маскву гэтае пытанне не цікавіць. Тут Лукашэнка можа дазволіць сабе спакойна, без лішняга ціску выбіраць, назіраць і, адпаведна, прымаць такія рашэнні.
Для Рыжанкова гэта вельмі важны кар’ерны этап. Я думаю, цяпер акурат вызначаецца яго кар’ерная будучыня. Альбо ён пяройдзе на новую прыступку, стане паўнавартасным кіраўніком Адміністрацыі, а значыць, адным з топ-чыноўнікаў у гэтай сістэме. Альбо (калі ўсё ж перавагу аддадуць іншаму чалавеку) яго кар’ера як мінімум забуксуе. Найбліжэйшым часам мы даведаемся, дасягнуў ён сваёй кар’ернай столі ў эпоху Лукашэнкі ці яго шлях працягваецца.
«Спадзяецца, калі яго не будзе ва ўладзе, сям'і і яму не будзе пагражаць небяспека»
— Калі ўсё ж выбар спыніцца на сілавіку ці чалавеку, звязаным з сілавымі структурамі, пра што гэта будзе казаць?
— Гэта будзе цалкам укладвацца ў логіку паводзін рэжыму Лукашэнкі. Ён успрымае Беларусь як свайго роду крэпасць у аблозе. Успрымае сітуацыю знешнепалітычную як вельмі сур’ёзную. Пагроза вайны сапраўды існуе. Пра пратэсты 2020 года, калі мы бяром унутрыпалітычную абстаноўку, таксама, уласна кажучы, ніхто не забываў. Лукашэнка, думаю, перакананы па-ранейшаму, што пратэсныя настроі і незадаволенасць яго палітыкай захоўваюцца. І ў гэтым выпадку вельмі важна аддаць стырно кіравання сваёй Адміністрацыяй, якая адказвае шмат у чым за тую палітыку, якую праводзіць сам Лукашэнка. І найперш за кадры — каб гэтым займаліся людзі правераныя. Звязаныя са спецслужбамі, якім Лукашэнка давярае, на якія ён, выбудоўваючы міліцэйскую дзяржаву, абапіраецца.
Таму патрэбны чалавек з Камітэта дзяржаўнай бяспекі або, прынамсі, блізкі да спецслужбаў. Гэта неабавязкова былы кадравы супрацоўнік. Не думаю, што там будзе менавіта чалавек з генеральскімі пагонамі. Хоць хто ведае? Досвед Сяргеенкі для Лукашэнкі ў прынцыпе быў станоўчы. Аднак спецслужбы — гэта тое, на што ён традыцыйна робіць стаўку. У такіх сітуацыях, як цяпер, калі небяспека і выклікі становяцца толькі сур’ёзнейшымі, было б дзіўна, калі б ён абраў абсалютна цывільную фігуру.
— Вы сказалі, што Лукашэнка амалоджвае кадры. Навошта ён гэта робіць?
— Амаладжэнне кадраў — вельмі разумны крок. Лукашэнка спрабуе стабілізаваць сваю сістэму, даць ёй будучыню. То-бок пакуль ён не працуе па прынцыпе «пасля нас хоць патоп». Яму важна, каб сістэма ўлады, якую ён пабудаваў, захавалася, каб была яшчэ і пераемнасць курсу. І ён спадзяецца, што калі не будзе ва ўладзе, яго сям'і і яму, калі ён будзе жывы на той момант, не будзе пагражаць небяспека. Таму займанне асноўных пасад лаяльнымі кадрамі для яго вельмі важнае.
Ён захоўвае ў сваіх руках усю паўнату ўлады. Але на найважнейшыя пасады паступова прыходзяць людзі іншага пакалення, якія, дарэчы, сфармаваліся ў эпоху Лукашэнкі: усё ж тры дзесяцігоддзі — велізарны тэрмін. Іншае пытанне: ці спрацуе гэтая стаўка? Ці стануць гэтыя людзі прадаўжальнікамі, як яму гэта хацелася б? Ці, хутчэй, магільшчыкамі яго справы? На гэтае пытанне адкажа будучыня.
Чытайце таксама
