Менш за месяц засталося да чарговых выбараў. У Беларусі звыклая практыка, калі дэпутаты пераабіраюцца і застаюцца на пасадзе не на адзін тэрмін і нават не на два. Напрыклад, кіраўнік ніжняй палаты парламента Уладзімір Андрэйчанка займаў гэтую пасаду 16 гадоў і толькі сёлета больш не ідзе на выбары. Не пайшлі на другі тэрмін і многія іншыя, у тым ліку адыёзныя, дэпутаты. З чым гэта звязана? Вось што «Люстэрку» ўдалося даведацца пра рашэнні некаторых «народных абраннікаў».
Журналістка «Люстэрка» спрабавала звязацца з пакуль яшчэ дзейнымі парламентарыямі ад імені выбаршчыцы па іх акрузе. На жаль, ні з адным з дэпутатаў наўпрост нам пагаварыць не ўдалося, але мы датэлефанаваліся памочнікам і памочніцам некалькіх з іх.
«Дэпутат годны быў. Усе перажываюць за яго»
Уладзіміру Андрэйчанку ў пачатку студзеня споўнілася 75 гадоў. Дэпутат па Докшыцкай акрузе і спікер Палаты прадстаўнікоў, ён прыйшоў у парламент яшчэ за часамі БССР (быў у 12-м скліканні). Пасля 14 гадоў узначальваў Віцебскі аблвыканкам. Таксама тры скліканні запар яго прызначалі чальцом Савета Рэспублікі. З 2008-га (з чацвёртага склікання да цяперашняга, сёмага) ён у Палаце прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу.
Андрэйчанка ўваходзіў у склад камісіі, што распрацоўвала новы праект Канстытуцыі, рэферэндум па папраўках у якую ўлады правялі ў 2022 годзе. Ён таксама прыхільнік цеснай інтэграцыі з РФ, заяўляў, што краіна перажывае «час інфармацыйнага тэрарызму і войнаў», заклікаў падтрымліваць курс, які праводзіць Лукашэнка.
Пасля такой колькасці гадоў у парламенцкім крэсле на новыя выбары Андрэйчанка вырашыў не ісці. Вось як гэта нам праз тэлефон растлумачыў яго памочнік:
— Вядома, дэпутат годны быў, вырашаў усе пытанні, якія паступалі. 16 гадоў быў старшынёй палаты, але ўжо дэпутатам не будзе, адмовіўся. У яго і здароўе ўжо не тое — не вельмі, ды і ўзрост. Усе перажываюць за яго. Так што не пойдзе на новы тэрмін, так, — расказаў суразмоўца і дадаў, што толькі ў сакавіку будзе вядома, будзе Андрэйчанка яшчэ дзесьці працаваць ці пойдзе на пенсію.
«Не перажывайце, дзесьці ж працаваць будзе»
Не будзе спрабаваць застацца на пасадзе і дэпутат па Лідскай акрузе і віцэ-спікер Палаты прадстаўнікоў Валерый Міцкевіч, якому ў лютым споўніцца 60 гадоў. Яго кандыдатуру на гэтую пасаду вылучыў акурат Андрэйчанка.
Да прыходу ў парламент ён працаваў суддзёй, у нулявых быў намеснікам міністра юстыцыі, чальцом Цэнтрвыбаркама, дырэктарам Нацыянальнага цэнтра законапраектнай дзейнасці, а таксама кіраваў Нацыянальным цэнтрам заканадаўства і прававых даследаванняў. З 2009-га да 2019-га займаў пасаду намесніка кіраўніка Адміністрацыі Лукашэнкі. Таксама Міцкевіч узначальвае Беларускі рэспубліканскі саюз юрыстаў, які, на яго думку, «спрыяе фармаванню прававой дзяржавы, развіццю грамадзянскай супольнасці і ўдасканаленню сістэмы заканадаўства нашай краіны». Ад гэтай арганізацыі ён таксама ўваходзіў у Канстытуцыйную камісію.
За чатыры гады працы віцэ-спікерам Міцкевіч асабліва нічым не адзначыўся. Так, ён выступаў, напрыклад, за тое, каб не ўводзіць узроставы цэнз у 70 гадоў для кандыдатаў у дэпутаты. Тады ён назваў гэта дыскрымінацыяй.
Чаму віцэ-спікер не пайшоў дэпутатам на другі тэрмін? Памочніца, з якой нам удалося пагаварыць, толькі каротка сказала, што яе кіраўнік пра свае планы нічога не казаў.
— Можа, так лічыць патрэбным. А можа, іншыя планы ў яго. Не перажывайце, дзесьці ж працаваць будзе. Можа, у іншае месца пяройдзе. Ну, будзе іншы хтосьці ў нас у Лідзе. Некага выберам — будзе таксама заслужаны чалавек працаваць! — запэўніла яна.
Тым не менш ужо дакладна вядома, што Міцкевіч з улады не сыходзіць — некалькі дзён таму Лукашэнка прызначыў яго начальнікам сакратарыята УНС.
«Ёсць у яе праца цікавая ў Мінску»
64-гадовая Лілія Ананіч — дэпутатка па Барысаўскай акрузе і намесніца старшыні Пастаяннай камісіі па правах чалавека, нацыянальных адносінах і СМІ. Былая міністарка інфармацыі, яна таксама прабыла ў парламенце ўсяго адзін тэрмін. За гэты час паспела ўзначаліць Рэспубліканскую камісію па ацэнцы інфармацыйнай прадукцыі на прыкметы «экстрэмізму» (цікава, што камісія з’явілася ў Мініфарме ў 2014-м пры ёй жа).
Таксама Ананіч — намесніца старшыні Беларускага саюза жанчын, якая называе жанчын «надзейным тылам мужчын», «стваральніцамі і захавальніцамі міру» і не хавае, што сам БСЖ заўсёды падтрымлівае палітыку Лукашэнкі.
— Я вам не магу адказаць на пытанне, чаму яна не ідзе на другі тэрмін, — сказала супрацоўніца, якая падняла слухаўку ў кабінеце памочніка Ананіч. — Магчыма, ёсць нейкія іншыя планы. Трэба ў яе пытаць. Але гэта права любога чалавека: балатавацца ці не. Яна такі грамадскі дзеяч, які на сённяшні час і ў Саюзе жанчын намеснік старшыні, і ёсць у яе праца цікавая ў Мінску (суразмоўніца не ўдакладніла, пра што канкрэтна гаворка. — Заўв. рэд.). Можа, яна прыняла для сябе такое рашэнне, што будзе працаваць у Мінску.
«Якія ў яго далейшыя планы, я не маю інфармацыі. Склалася як склалася»
Адыходзіць з парламента і 58-гадовы дэпутат па Пухавіцкай акрузе Алег Белаконеў. Ураджэнец Прыморскага краю Расіі і выхадзец з вайсковых колаў, з 2010-га быў камандуючым сіламі сакрэтных аперацый Узброеных сіл Беларусі, пакуль у 2014-м не стаў першым намеснікам міністра абароны і не ўзначаліў Генштаб.
У 2019-м стаў дэпутатам і кіруе Пастаяннай камісіяй па нацбяспецы. На сваёй пасадзе Белаконеў прапаноўваў за «заклікі да санкцый» увесці крымінальную адказнасць — цяпер за гэта жыхарам Беларусі пагражае да 12 гадоў пазбаўлення волі, а Белаконеў прапаноўваў караць яшчэ і канфіскацыяй маёмасці і пазбаўленнем грамадзянства.
Ён таксама запомніцца сваім выказваннем на пахаванні афіцэра КДБ Дзмітрыя Федасюка, які штурмаваў кватэру Андрэя Зельцэра, у 2021-м: «<…> Мы стараемся ўсё рабіць па законе. Па законе з імі размаўляць, па законе пераконваць, па законе іх угаворваць. А трэба, як Пуцін сказаў, мачыць у сарціры ўсіх: за аднаго — 20, 100… Каб было непанадна нікому».
Белаконеў таксама адмаўляў удзел Беларусі ў агрэсіі Расіі і абвінавачваў Украіну ў нібыта рыхтаваным нападзе на Беларусь, а пазней Польшчу — у планах далучыць заходнюю частку нашай краіны і тэрыторыі Украіны. Пры гэтым ён заяўляў, што ў Беларусі «калі трэба, у самыя кароткія тэрміны правядуць мабілізацыю».
Як расказала памочніца Белаконева, яго адыход з парламента і камісіі па нацбяспецы не звязаны са станам здароўя ці ўзростам:
— Ужо заканчваюцца паўнамоцтвы яго, развітаўся з выбаршчыкамі, так. Шмат ёсць розных прычын, але вынік адзін — [ён на выбары] не ідзе. Якія ў яго далейшыя планы, я не маю інфармацыі. Склалася як склалася. Нічога, я думаю, што таксама будуць годныя людзі, якія ўзначаляць камісію замест яго. Святое месца не бывае пустое, — заключыла яна.
«Казаў, што пры ўсім жаданні гэта выключана»
Віктар Свіла — 61-гадовы дэпутат ад Смаргонскай выбарчай акругі, намеснік старшыні Пастаяннай камісіі па дзяржаўным будаўніцтве, мясцовым самакіраванні і рэгламенце. На гэтай пасадзе ён прадстаўляў законапраект новага Выбарчага кодэкса. Яго ў двух чытаннях разам з яшчэ дзевяццю законапраектамі прынялі год таму на «ўдарным» паседжанні ў парламенце. А ў 2020-м Свіла выказваўся пра новую рэдакцыю закона пра дзяржсімвалы: «Гэта будзе спрыяць росту патрыятызму, павазе да сваіх сімвалаў — герба і сцяга».
Тым не менш у новым скліканні Свіла працаваць не будзе. Яго памочнік кажа, што такі план у дэпутата быў адпачатку:
— У яго не атрымліваецца, бо ёсць абмежаванні па ўзросце для вылучэння (насамрэч у парламенце ёсць дэпутаты і старэйшыя за Свілу, а ў законе няма патрабавання што да верхняй узроставай планкі. — Заўв. рэд.). Яшчэ ў 2020-м, калі я ўладкоўвалася памочнікам, гэта было адпачатку зразумела. Ён казаў, што пры ўсім жаданні гэта выключана, ён не зможа балатавацца. У любым выпадку хтосьці ж працягне сваю дзейнасць — у нас будзе іншы [дэпутат], будуць прапанаваныя іншыя кандыдатуры, будзе галасаванне. Так што вось так.
«Ён 1968 года нараджэння, так што яму ўжо дастаткова»
Пакідае сваю пасаду яшчэ адзін «народны абраннік» — Аляксандр Маркевіч, 57-гадовы дэпутат па Іўеўскай акрузе і намеснік старшыні Пастаяннай камісіі па нацбяспецы. У парламенце Маркевіч з 2016-га. А да гэтага працаваў на розных пасадах у вайсковых частках, быў у кіраўніцтве галоўнага аператыўнага ўпраўлення Дзяржпамежкамітэта, начальнікам Смаргонскай памежнай групы.
Як дэпутат ён апраўдваў незаконную і нязгодную з Канстытуцыяй ідэю пазбаўлення грамадзянства беларусаў, якія, на ягоную думку, страцілі «палітычна-прававую сувязь з дзяржавай». Ён таксама ўваходзіць у камісію па вяртанні беларусаў, якія з’ехалі. Маркевіч таксама сцвярджае, што Польшча хоча далучыць тэрыторыі Заходняй Беларусі і Украіны, а раней прапаноўваў уключыць у Канцэпцыю нацбяспекі раздзел «біялагічная бяспека».
— Ён ужо два тэрміны адбыў: шостае, сёмае скліканне! Дык ужо новы дэпутат, вядома, будзе — трэці раз не абіраюць, напэўна ж… Я ўжо і пасведчанне аддаў яму — ён здаваць будзе. Усё, да 25-га толькі ён! Такі — і да людзей вельмі добра ставіўся, паважаюць яго, — эмацыйна адказаў памочнік Маркевіча на пытанне, чаму той не ідзе на новы тэрмін, і паразважаў пра прычыны: — Ён сам ужо не хоча, напэўна (смяецца). Ужо ж дзесяць ці восем гадоў адбыў, два скліканні. Хопіць ужо — будзе іншы або іншыя.
— А ён застанецца працаваць ці пойдзе на пенсію?
— Ну, вы ведаеце, ён ужо на пенсіі як вайсковец. А можа, яшчэ там дзе і прыстроіцца! Але ён ужо нават і гэтую пенсію зарабіў, дэпутацкую. Там жа пяць гадоў трэба пабыць, каб яе атрымаць, а ён ужо восем пабыў! Ён 1968 года нараджэння, так што яму ўжо дастаткова, — не патлумачыў суразмоўца, што мае на ўвазе, і дапусціў: — Можа, у нейкай структуры яшчэ будзе працаваць. Але адчувае сябе нармальна, здаровы ён.
«Рэалізавала што хацела ў сваёй перадвыбарнай праграме»
Вользе Крэч 54 гады. Яна сябра Пастаяннай камісіі па заканадаўстве і дэпутатка па Гомельскай-Навабеліцкай акрузе. Па прафесіі медык, апошнім часам працавала доктарам-неанатолагам, кіравала педыятрычным аддзяленнем для неданошаных дзяцей у гомельскай бальніцы.
За час свайго дэпутацкага тэрміну Крэч не запомнілася гучнымі выказваннямі ці законапраектамі — толькі прытрымлівалася агульнага палітычнага курсу беларускай улады. «Беларусь ідзе сваім шляхам, без ушчамлення інтарэсаў суседніх народаў, толькі зыходзячы з нацыянальных інтарэсаў, паважаючы суседзяў і эканамічных партнёраў, будуючы адносіны на аснове ўзаемапавагі, дружбы і ўзаемадапамогі», — казала яна ў красавіку 2023-га. А хутка дэпутатка, імаверна, вернецца да ранейшай працы.
— Так, у яе іншыя планы. Яна, у прынцыпе, рэалізавала тое, што хацела ў сваёй перадвыбарнай праграме, таму вырашыла, што дастаткова. Хоча вярнуцца ў медыцыну — ёй гэта, напэўна, усё ж такі больш падабаецца. Нічога, будзе хто-небудзь іншы, таксама добры чалавек, — расказала памочніца Крэч.
«Дзякуй богу, зараз будуць новыя выбары дэпутатаў і іх памочнікаў»
Дэпутатка па Аршанскай акрузе, 59-гадовая Іна Крачак уваходзіць у Пастаянную камісію па працы і сацыяльных пытаннях. Яна таксама працавала ў медыцынскай сферы, прайшла шлях ад акушэра-гінеколага да загадчыцы гарадской радзільні, два скліканні абіралася ў мясцовы райсавет.
За час працы ў парламенце яна каментавала некаторыя змены Працоўнага кодэкса. Напрыклад, прапаноўвала не прапісваць колькасць частак, на якія работнікам можна дзяліць адпачынак.
— Бываюць сітуацыі, калі патрэбны і адзін дзень, калі патрэбныя нейкія часткі. Калі наймальнік будзе згодны адпусціць чалавека ў адпачынак, чаму б не даць гэтае права людзям? — казала Крачак.
Летась у размове з блогерам Андрэем Павуком яна выказала сваю пазіцыю што да вайны ва Украіне. «Вы ведаеце, з якіх радкоў гімн Беларусі пачынаецца? Я супраць любой вайны, як любы беларус. Я за тое, каб нашыя межы былі надзейна абароненыя ўсімі магчымымі спосабамі і каб мір на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь быў».
Памочніца Іны Крачак па тэлефоне таксама згадвала, што «балатавацца ці не — права кожнага чалавека», і трохі падзялілася тым, як яе кіраўніцы працавалася ў парламенце.
— Яна больш не будзе [удзельнічаць у выбарах], ва ўсякім разе на гэты тэрмін не падавала дакументы. Наколькі я ведаю, яна вяртаецца ў Оршу, будзе дзесьці ў медыцыне працаваць, — патлумачылі праз тэлефон. — Гэта праца таксама ого-го якая! Яна сваё адпрацавала. Можа, яшчэ потым [пойдзе ў кандыдаты], але, шчыра вам скажу, я вельмі сумняваюся.
— Цяжкая праца, вы кажаце?
— Ну, аб’ёмы вялікія. Гэта ж яе выбар. Ужо, дзякуй богу, зараз будуць новыя выбары дэпутатаў і іх памочнікаў. Але калі вы нешта хацелі па медыцыне ці яшчэ па нейкіх пытаннях, мы заўсёды дапаможам, — запэўніла суразмоўніца.
Чытайце таксама
